"เมือง"
ความหมายของคำว่าเมืองนั้นคงไม่ได้หมายถึงการมีประชากร อยู่รวมกันเป็นจำนวนมาก
"การอนุรักษ์"
ความหมายของคำว่าการอนุรักษ์คงไม่ได้หมายถึงยึดเอาความเป็นโบราณเก่าแก่ไว้เป็นปูชนียสถาน
"เมืองเก่า"
ความหมายของคำว่าเมืองเก่า คงไม่ได้หมายถึงเมืองที่มีแต่เศษซากของความรุ่งเรืองในครั้งอดีต ที่ผ่านไปแล้วหลงเหลือเพียงร่องรอยอดีตผ่านสัญญลักษณ์ของสิ่งก่อสร้างและโบราณสถาน
………..
เราไม่อาจจะปฏิเสธการพัฒนาเมืองให้เจริญก้าวหน้าทันยุคทันสมัย แต่ในเรื่องนี้เราสามารถที่จะทำความเข้าใจในการอนุรักษ์เชิงสร้างสรรเพื่อการพัฒนาเมืองไปพร้อมๆกัน
"ทำไมถึงต้องอนุรักษ์เมืองเก่าเมืองแพร่"
คำถามนี้ผมว่าดีมากๆครับ สำหรับผู้ตั้งคำถาม
ผมมองว่าผู้ถามต้องการเห็นทั้ง กรอบแนวคิด ทิศทาง และ แนวทาง ในการอนุรักษ์เมืองเก่าเมืองแพร่อย่างเป็นระบบ
หากผมจะตอบว่า
"ผมมองว่า การอนุรัก์เมืองเก่านั้น เป็นจุดเริ่มต้นจากการมองเห็นบ้านเมืองในอดีต ปัจจุบันและอนาคต เพราะในอดีตเรามีเมืองที่แวดล้อมไปด้วยภูมิปัญญา ที่ผ่านสัญญลักษณ์ของการอยู่เย็นเป็นสุข มีผังเมืองที่งดงาม มีกำแพงเมืองที่ค่อนข้างจะสมบูรณ์ทั้งรูปทรงและแนวเขต เฝื่องฟูพุทธสถาน การศึกษา การเมือง การปกครอง ที่เด่นชัดผ่านประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจ"
อะไรในเมืองแพร่ที่น่าสนใจ
"หากเราย้อนไปถึงสิ่งปลูกสร้าง ทางแนว หรือ การจัดการเมือง เราจะเห็นเรื่องราวหลายๆอย่างปรากฏอยู่ตามสถานที่ต่างๆในเขตแนวกำแพงเมือง วัดวาอารามทั้งเก้าวัด กำลังนำพาเราให้มองเห็นถึงความเจริญรุ่งเรืองทางระบบศีลธรรมของคนในยุคเก่า นานนับพันปี"
แล้วอะไรที่ทำให้เราต้องรู้สึกว่าเมืองเก่านี้สมควรอนุรักษ์ไว้
"การเปลี่ยนผ่านในแต่ละยุคของความเป็นเมืองนั้นมีความสำคัญมากในการเห็นอดีตผ่านปัจจุบัน เพื่อวางแนวทางในการพัฒนาเมืองในอนาคต ผมมองเรื่องนี้อย่างให้ความสำคัญ หากเดิมเมืองแพร่ในยุคที่ชื่อว่า"เวียงโกศัย" นานนับพันปีเรามีความเป็นอารยธรรมที่สูงส่ง ทั้งการศาสนาที่ปรากฏในเขตเมืองทั้ง๙วัดนั้น มีอายุนานนับพันปี และปัจจุบันยังคงความงดงามทางศีลธรรมผ่านการดูแลรักษาอย่างเข้าใจ "
"เหตุการบ้านเมืองผ่านเรื่องราวมากมาย ตามยุคสมัย สะท้อนให้เห็นการพัฒนา ที่ยังขาดความรู้ ความเข้าใจ และการเข้าถึงความจริง ครั้งการปกครองในอดีตที่มีการรวบรวมเมืองต่างๆให้เป็นสยามประเทศ เมืองแพร่คือหนึ่งในเตการปกครองที่ต้องมีเค้าสนามหลวง(ระบบราชการ) เข้ามาปกครองร่วมกับการปกครองแบบดั้งเดิมของเมืองแพร่ ด้วยความไม่เข้าใจในระบบเดิมแต่ใช้การปกครองในระบบของการใช้อำนาจในการปกครอง ทำให้เกิดสิ่งที่เป็นประวัติศาสตร์ที่น่าเรียนรู้จากคำว่า "เมืองแพร่เมืองกบฏ"อันเป็นเสมือนตราบาปในใจของคนเมืองแพร่"
"ปัจจุบัน เราได้ถูกประกาศให้เป็นหนึ่งในสี่ของเมืองเก่ารัตนโกสินทร์ ภายใต้ความหมายนี้ คนในเมืองแพร่เห็นความสำคัญต่อความหมายนี้หรือไม่ ผมเองก็ตอบไม่ได้ เพราะการประกาศนี้ยังกระจุกตัวในหน่วยงานที่รับผิดชอบ และยังไม่มีการประกาศให้ประชาชนรับทราบในวงกว้าง"
หากมีคำถามต่อไปว่า...แนวทาง ทิศทาง ในการอนุรักษ์นั้นมีอะไรบ้าง และทำเพื่ออะไร????
"โดยความเห็นส่วนตัว ในยุคที่มีการส่งเสริมด้านต่างๆเพื่อการพัฒนานั้น ผมมองว่าหากเราขาดการอนุรักษ์ประวัติศาสตร์รากเหง้าที่เป็นอัตตลักษณ์ของคนเมืองแพร่ สิ่งที่ทรงค่าเหล่านั้นจะถูกกลืนหายไปตามสมัยนิยม รูปทรงอาคารสถานในเขตเมืองเก่า จะถูกกลืนไปด้วยความหลากหลายอย่างไร้รูปแบบ เมืองที่มีเสน่ห์ทั้งทางกายภาพและชีวภาพ อาจจะคราคร่ำไปด้วยสิ่งที่เกินการควบคุมในระยะยาว"
"หากเรามองเห็นการพัฒนาในอนาคต ระบบต่างๆที่อยู่ในเมืองจะถูกเคลื่อนย้ายออกจากเมืองไปรวมกันเป็นศูนย์ราชการที่ครบระบบนอกเมือง เมืองที่มีชีวิตจะเข้าสู่สภาวะถดถอยไปด้วยระบบเศรษกิจ เหตุด้วยผู้คนในหน่วยงานต่างๆได้ย้ายตนเองไปตามระบบ เมืองก็จะเริ่มเข้าสู่สภาวะของการเงียบสงบ และหยุดการเคลื่อนไหวในทิศทางต่างๆ เมืองเก่าที่ผสมผสานไปด้วยชีวิตที่อยู่ที่เป็นดังเช่นทุกวันนี้ จะกลายเป็นเมืองที่ขาดการดูแล และเปลี่ยนตัวเองเป็นเมืองที่ไม่มีชีวิต"
"ระบบต่างๆที่หล่อเลี้ยงตนเอง เช่น อาคารร้านค้าของผู้คนในชุมชนก็จะซบเซาตามไปด้วย เหตุด้วยผู้คนที่จะจับจ่ายใช้สอยเป็นภาวะเกื้อกูลนั้นย้านถิ่นฐานไปในที่เมืองที่สร้างใหม่"
"หากเป็นไปในทิศทางที่ได้กล่าวไว้นั้น เหตุการณ์ในอนาคตจึงเป็นตัวกำหนดกรอบคิดและแนวทางในการอนุรักษ์เชิงสร้างสรรได้ ด้วยกระบวนการฟื้นบ้านพลิกเมือง ให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ก็อาจจะเป็นแนวทางใหม่ให้เมืองแพร่ เป็นเมืองที่กลับเข้าสู่เมืองแห่งความเป็นอารยะทางศีลธรรม"
"การอนุรักษ์เมืองแพร่ จึงเป็นกรอบคิดในการดึงนักท่องเที่ยวที่แสวงหาเมืองแห่งความสงบ เข้ามาจับจ่ายใช้สอย ทั้งยังปลุกสภาวะทางด้านเศรษฐกิจให้กับคนในเมืองเก่า อยู่ได้ อยู่รอด อยู่ร่มและอยู่อย่างมีความหมาย ด้วยระบบนิเวศน์ของเมืองเก่าเป็นจุดขาย"
////////////
ยาวมากสำหรับเรื่องการอนุรักษเมืองเก่าเมืองแพร่ เพราะเรารักเมืองแพร่จุงต้องคิด ต้องทำอะไรให้กับเมืองตัวเอง บนพื้นฐานความจริงและความรู้ความเข้าใจ
???????????
ในบทพรรณาคร่ำครวญของผู้เขียน จะค่อยๆย่อยและขยายความในมุมอื่นๆไปเรื่อยๆ หวังว่าอาจจะพอเป็นประโยชน์ให้กับผู้อ่าน ทั้งคนเมืองแพร่และคนที่จะมาเยี่ยมเยือนเมืองแพร่ ให้เห็นถึงความเป็นเมืองแพร่ในอีกมุมมองหนึ่ง
???????????
พัฒนา แสงเรียง/เรื่องราวเมืองแพร่เมืองเก่ารัตนโกสินทร์(๑)
