ตำบลน้ำเลา อำเภอร้องกวางจังหวัดแพร่ มีทั้งหมด 10 หมู่บ้าน มี 4 วัด ที่วัดน้ำเลานี้มีศรัทธา 6 หมู่บ้าน
ชาวบ้านเล่าว่า วัดนี้มีคนนิยมมาตานขันข้าว มาทำบุญ คนเต็มมาวิหารซึ่งมีอายุ 20 ปีแล้ว วิหารทรงสูงกว่ารูปแบบวิหารล้านนาทั่วไป มีบานประตูหน้าต่างแกะสลักสวยงาม ธรรมมาสน์ก็งาม
ชาวบ้านเล่าว่า วัดนี้มีคนนิยมมาตานขันข้าว มาทำบุญ คนเต็มมาวิหารซึ่งมีอายุ 20 ปีแล้ว วิหารทรงสูงกว่ารูปแบบวิหารล้านนาทั่วไป มีบานประตูหน้าต่างแกะสลักสวยงาม ธรรมมาสน์ก็งาม
ประเพณีที่วัดนี้มีแปลกไปจากวัดอื่นในตำบลเดียวกัน ในวันเพ็ญเดือน 4 เหนือ การตานข้าวใหม่จะเพิ่มการสืบชาตา
ลุง เปี่ยง หนุ่มน้อยนุ่งกางเกงยีนส์ (อายุ 70 ปี !) ประธานสภาองค์กรชุมชนตำบลน้ำเลา วันนี้ทำหน้าที่พิธีกรด้วย เล่าให้ฟังว่า ปีนี้ได้ข้าวสารถึง 204 ถัง เงิน 3 หมื่นกว่าบาท จาก 600 กว่าครอบครัว
ลุง เปี่ยง หนุ่มน้อยนุ่งกางเกงยีนส์ (อายุ 70 ปี !) ประธานสภาองค์กรชุมชนตำบลน้ำเลา วันนี้ทำหน้าที่พิธีกรด้วย เล่าให้ฟังว่า ปีนี้ได้ข้าวสารถึง 204 ถัง เงิน 3 หมื่นกว่าบาท จาก 600 กว่าครอบครัว
กรรมการวัด และ เจ้าอาวาสเป็นผู้พิจารณาตามความเหมาะสมว่าจะขอเมตตาข้าวจากแต่ละรายเท่าไหร่ ซึ่งบางรายก็ถวายเพิ่มกว่าที่บอกขอ เริ่มจาก 10 บาท เป็น 100 เป็น 1000 เริ่มจาก 1 ลิตร จนถึง 2-3 ถัง
ปีนี้จัดใหญ่ หลังจากทำบุญไหว้พระวันศีลใหญ่แล้ว ก็เลี้ยงข้าวต้มญาติโยม สายๆ ก็ต่อด่วยการสืบชาตา จบด้วยเลี้ยงข้าวกลางวัน ตอนเย็นมีมหรสพ จัดกันเอง ประกวดร้องเพลง ของตัวแทนหมู่บ้านละ 1 คน กลุ่มแม่บ้าน และ เด็กศูนย์เด็กเล็ก (รายการนี้น่าจะก่อนเพื่อน) ข้าพเจ้าไม่ได้อยู่ร่วมอาหรกลางวันด้วย เห็นว่ามีหมู่บ้านหนึ่งมีเมนู ตำมะเฟือง น่าอร่อย
ใบไม้ที่นำเข้าร่วมพิธีนั้น ชาวบ้านบอกว่า 9 อย่าง แต่พอไล่ชื่อแล้วเกิน เช่น ดอกบัวฮา (นิยมเอามาเข้าพิธีตานโฮง ขึ้นธาตุ) ดอกโป๋งเป้ง หญ้าแพรก ใบแก้วดอกแก้ว ใบห้า ใบเดื่อป่อง ใบเงิน ใบทอง ใบค้ำ ใบหนุน ใบเต้า
ปีนี้จัดใหญ่ หลังจากทำบุญไหว้พระวันศีลใหญ่แล้ว ก็เลี้ยงข้าวต้มญาติโยม สายๆ ก็ต่อด่วยการสืบชาตา จบด้วยเลี้ยงข้าวกลางวัน ตอนเย็นมีมหรสพ จัดกันเอง ประกวดร้องเพลง ของตัวแทนหมู่บ้านละ 1 คน กลุ่มแม่บ้าน และ เด็กศูนย์เด็กเล็ก (รายการนี้น่าจะก่อนเพื่อน) ข้าพเจ้าไม่ได้อยู่ร่วมอาหรกลางวันด้วย เห็นว่ามีหมู่บ้านหนึ่งมีเมนู ตำมะเฟือง น่าอร่อย
ใบไม้ที่นำเข้าร่วมพิธีนั้น ชาวบ้านบอกว่า 9 อย่าง แต่พอไล่ชื่อแล้วเกิน เช่น ดอกบัวฮา (นิยมเอามาเข้าพิธีตานโฮง ขึ้นธาตุ) ดอกโป๋งเป้ง หญ้าแพรก ใบแก้วดอกแก้ว ใบห้า ใบเดื่อป่อง ใบเงิน ใบทอง ใบค้ำ ใบหนุน ใบเต้า
พิธีสืบชาตานี้ แต่ละบ้านจะนำของมาเข้าร่วมพิธีด้วย
เช่น
ไม้ค้ำสลี (สลี = ศรี = ต้นโพธิ์) เสร็จแล้วเอาไปค้ำยุ้งข้าว ด้วยความหมายของค้ำหนุน
น้ำส้มป่อย เอาไปผะผาย พรมบนบ้านเรือนให้เป็นศิริมงคล เอาไปดำหัวคนไม่ได้มาวัดวันนี้
ทราย เอาไปหว่านบริเวนบ้าน ไล่เสนียดจัญไร
ข้าวเปลือก เอาไปเป็นข้าวเชื้อพันธุ์
ฝ้ายมงคล เอาไปล้อมบ้าน ผูกข้อมือคนที่ไม่ได้มาวัด ให้อยู่ดีมีสุข
เสื้อผ้า เอามาเข้าพิธี ให้ผู้สวมอยู่สุขสบาย
ทราย เอาไปหว่านบริเวนบ้าน ไล่เสนียดจัญไร
ข้าวเปลือก เอาไปเป็นข้าวเชื้อพันธุ์
ฝ้ายมงคล เอาไปล้อมบ้าน ผูกข้อมือคนที่ไม่ได้มาวัด ให้อยู่ดีมีสุข
เสื้อผ้า เอามาเข้าพิธี ให้ผู้สวมอยู่สุขสบาย
ข้าพเจ้าไม่ได้ถามว่าที่เอาส้มป่อยพันฝ้ายมงคลนั้นเพื่ออะไร และบ้านนี้ไม่มีประเพณีข้าวปุ้นแล้ว ซึ่งจัดวันปากปี หรือ 16 เมษายน
นั่งคุยเรื่องไม้ค้ำศรีไปค้ำหลองข้าว (ถุข้าว ยุ้งข้าว) คนที่ไม่มีไม้ คือไม่มียุ้งข้าวแล้ว คงจะเอาข้าวไว้ในบ้นเลย ซึ่งแต่ก่อน มีภาษิตว่า "ข้าวเป็นเจ้า" ห้ามเดินข้าม ต้องสร้างที่ไว้ต่างหาก
ผู้เฒ่ามาในงาน เป็นผู้หญิงแทบทั้งสิ้น ไม่มีสักคนเดียวที่เกล้าผม หรือ มุ่นผม ยายคนหนึ่งบอกว่ามียายอายุ 92 คนเดียวที่ยังรวบเกล้าผม แต่มาวัดไม่ได้แล้ว
สภาองค์กรชุมชนตำบลน้ำเลาหนุนงบประมาณจำนวนหนึ่งเพื่อสมทบกิจกรรมประเพณี ซึ่งทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างองค์กรต่าง ๆ ในชุมชนยิ่งแน่นแฟ้นขึ้น..
นั่งคุยเรื่องไม้ค้ำศรีไปค้ำหลองข้าว (ถุข้าว ยุ้งข้าว) คนที่ไม่มีไม้ คือไม่มียุ้งข้าวแล้ว คงจะเอาข้าวไว้ในบ้นเลย ซึ่งแต่ก่อน มีภาษิตว่า "ข้าวเป็นเจ้า" ห้ามเดินข้าม ต้องสร้างที่ไว้ต่างหาก
ผู้เฒ่ามาในงาน เป็นผู้หญิงแทบทั้งสิ้น ไม่มีสักคนเดียวที่เกล้าผม หรือ มุ่นผม ยายคนหนึ่งบอกว่ามียายอายุ 92 คนเดียวที่ยังรวบเกล้าผม แต่มาวัดไม่ได้แล้ว
สภาองค์กรชุมชนตำบลน้ำเลาหนุนงบประมาณจำนวนหนึ่งเพื่อสมทบกิจกรรมประเพณี ซึ่งทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างองค์กรต่าง ๆ ในชุมชนยิ่งแน่นแฟ้นขึ้น..
----------------------
บทความ โดย วุฒิไกร ผาทอง วันอาทิตย์ที่ 8 มกราคม พ.ศ. 2555 http://108phrae.blogspot.com/
